1. İhtiyati haciz kararı nedir?
Para borcu bulunan borçlunun mal kaçırma ihtimaline karşılık olarak, borçlunun mülkiyetindeki taşınır ve taşınmazlar üzerinde mahkeme kararına istinaden uygulanan bir tür tedbirdir. Mahkeme kararının icra dairesi aracılığıyla icra ettirilmesi sonucunda alacaklı, ihtiyati haciz sayesinde bir nevi para alacağını garanti altına almış olur.
2. İhtiyati haciz kararının verilmesi için gerekli şartlar İcra İflas Kanunu’nda sayılı şekilde belirtilmiştir.
İhtiyati Haciz Şartları İcra İflas Kanunu’nun (‘’Kanun’’) 257. maddesinde düzenlenmiş olup Kanun’a göre ihtiyati haciz kararının verilebilmesi için, geçerli olarak kurulmuş bir sözleşmeye istinaden doğan para alacağının rehinle temin edilmemiş olması ve para alacağının vadesinin gelmiş olması yeterlidir. Buna karşılık henüz vadesi gelmemiş bir para alacağı için ise yine geçerli olarak kurulmuş bir sözleşmeye istinaden doğan para alacağının bulunması, para alacağının rehinle temin edilmemiş olması ve gecikmesinde tehlike olan bir halin yaklaşık olarak ispat edilmesi gerekmektedir.
Kanun gecikmesinde tehlike olan hale örnek olarak, borçlunun belirli bir yerleşim yerinin olmaması ya da mal kaçırma amacının bulunmasını, mal kaçırmaya yönelik davranışlarının bulunmasını veya alacaklının haklarını ihlal edecek şekilde hileli işlemlerde bulunmasını göstermiştir İhtiyati hacze ilişkin kriterler bu kadar net ve kesin şekilde belirlenmiş olsa da bugün özellikle bankalar ile akdedilen kredi sözleşmelerinde borçlunun taşınmazlarına ipotek koyulmuş veya ipotekli borç senedi ve irat senedi düzenlenmiş olsa da söz konusu borcun ödememesi halinde mahkemeden ihtiyati haciz kararı alınarak borçlunun tüm malvarlığı üzerinde ihtiyati haciz uygulandığı görülmektedir.
3. Rehinle temin edilmiş hiçbir alacak için ihtiyati hacze karar verilemez mi?
Verilebilir. Şöyle ki, rehin (günlük hayatta genelde ipotek) çok güçlü bir ayni teminattır. Alacağı rehinle güvence altına alınmış alacaklı öncelikli alacaklıdır ve bütün alacaklardan önce alacağını tahsil edebilme kabiliyetine sahiptir. Bu sebeple Kanun, böyle bir hakkı elinde bulunduran alacaklının ihtiyati haciz talep etmesini uygun görmemiştir. Rehin ile teminat altına alınmış bir para alacağı mevcutsa öncelikle ipoteğin paraya çevrilmesi yolu ile icra takibine başvurulur. Bununla birlikte şayet rehin tüm alacağı teminat altına almıyorsa yani tesis edilen rehin 50.000 TL iken alacak 80.000 TL ise rehin güvencesi altında olmayan para alacağı için ihtiyati hacze karar verilebilir. Tekrar etmekte fayda görmekteyiz ki, bunun için öncelikle ipoteğin paraya çevrilmesi yolu ile icra takibine başvurulmalıdır.
4. Kefillerin malvarlığı üzerinde de ihtiyati hacze karar verilebilir mi?
Yargıtay1 alacağın teslime bağlı taşınır rehni veya alacak rehni ile güvenceye alınmışsa, rehin paraya çevrilmesinden önce kefile başvurulamayacağını belirtmişse de alacağın rehnin paraya çevrilmesi yoluyla tamamen karşılanamayacağının önceden hâkim tarafından belirlenmesi veya borçlunun iflas etmesi ya da konkordato mehli verilmesi hâllerinde, rehnin paraya çevrilmesinden önce de kefile başvurulabileceğine karar vermiştir. 2 Bununla birlikte kefile başvurulmaması için teminat teşkil eden rehnin kefilin borçları için de verilmiş olması, bir başka deyişle kefaletten kaynaklı borcun da rehin ile teminat altına alınmış olması arandığından kefilin borcu rehin ile teminat altına alınmamışsa3 , kefilin malvarlığı üzerinde ihtiyati hacze karar verilmesi mümkündür.