Son günlerde her yerde görüp okuduğumuz hatta belki karşımıza çıktığı ilk anda -genelde olduğu gibiokumadan kabul ettiğimiz dünya çapında 2 milyardan fazla kullanıcısı bulunan WhatsApp uygulamasının onaylanması zorunlu, güncellenmiş ve 8 Şubat 2021 tarihinde yürürlüğe girecek olan kullanıcı sözleşmesinin içeriğinden, hayatımıza ne gibi değişiklikler kattığından kısaca bahsedeceğiz. Bunun için önce, WhatsApp’ın neleri onaylamamızı zorunlu kıldığına bakalım:
Facebook’a Aktarılan Kişisel Veriler
WhatsApp, uygulama üzerinden çevrimiçi mesajlaşmamızı sağlayabilmek için halihazırda cep telefon numaramız, kullanmayı tercih ettiğimiz adımız gibi uygulamayı kullanmak için ihtiyaç duyulan temel bilgileri işlemektedir. Bununla birlikte uygulamanın geliştirilmesi ve kullanıcıya yansıtılacak değişikliklerle ya da pazarlama amacıyla WhatsApp’ı ne zaman yüklediğinizi, kullandığınızı veya WhatsApp’a ne zaman nereden eriştiğiniz de dahil olmak üzere bazı verileri işlediğini belirtmektedir.
Yenilenen gizlilik ilkeleri kapsamında onaylamamızın zorunlu kılındığı sözleşme ile WhatsApp, Facebook şirketlerinin bir parçası olarak istenmeyen mesajlarla mücadele etmek, ürün önerileri yapmak, Facebook şirketlerine ait uygulamalardaki reklam ve ilgili teklifleri göstermek gibi amaçlarla birçok verinin işleneceği belirtilmiştir.
Aslında WhatsApp nezdinde işlenmekte olan kişisel verilerin Facebook’a aktarılmasına ilişkin husus yeni gündeme gelen bir aktarım konusu değil. 2014 senesinde Facebook’un 19 Milyar Amerikan Doları tutarı karşılığında satın alması sonrasında bu aktarımın 2016 senesinde kullanıcıların verdiği onaya istinaden başladığına ilişkin açıklama ve beyanlar mevcuttur. Gerçekten de WhatsApp ilgili aktarımı, o dönem güncellediği kullanım koşulları aracılığı ile kullanıcılara sunmakta ve bu aktarım kullanıcıların onayına bağlı olarak gerçekleştiriliyordu. Yeni kullanım koşulları ile birlikte bahsi geçen bu aktarım, Türkiye’de bulunan kullanıcılar açısından zorunlu kılınmıştır ve ilgili güncellenmeyi kabul etmeyen kullanıcıların WhatsApp uygulamasını kullanmaları mümkün olmayacaktır.
Aktarımın zorunlu kılınması ile birlikte kamuoyunda, kullanıcıların WhatsApp nezdinde gerçekleştirdiği mesaj içerikleri başta olmak üzere işlenmekte olan her türlü kişisel verilerin kayıtsız şartsız Facebook’a aktarılacağı yönünde bir algı oluşmakla birlikte birçok kullanıcı alternatif iletişim kanallarına yönelmiş durumdadır.
WhatsApp Mesaj İçeriklerini İşliyor mu?
Hayır. WhatsApp, uygulamakta olduğu uçtan uca şifreleme yöntemi sebebi ile son kullanıcıların kendi aralarında gerçekleştirdikleri mesaj içeriklerine ilişkin verileri depolayarak kendi sunucularında kaydetmez. Yalnızca iletilmeyen mesajları kendi sunucularında 30 gün süre ile depolayarak alıcı konumundaki son kullanıcıya iletilene dek bekletir. WhatsApp’in işlemekte olduğu kişisel veri kategorisi bu noktada farklıdır. Bu veriler direkt mesaj, görsel ya da ses kaydı gibi içerikler olmayıp; uygulamayı kullanma sıklığınız, kullanım tercihlerinize ilişkin kişisel veriler işlenmektedir. Bir kısım veriler ise “Üçüncü Taraf Bilgileri” başlığı altında belirtilen veriler ise bir başka kullanıcı aracılığıyla sizin hakkınızda edinilecek telefon numarası, adınız, şikâyet konusu bilgileriniz olarak belirtilmiştir.
Özetlemek gerekirse WhatsApp, ‘’zorunlu kılınan’’ açık rızayı kabul etmemiz halinde Facebook şirketler grubunun bir üyesi olarak WhatsApp kullanımına ilişkin bilgileri (mesaj içerikleri, görsel içerikleri, ses kayıtları hariç olmak üzere) Facebook şirketlerinin uygulamalarındaki diğer profilinizle eşleştirme amacı, ilgi alanlarınızı belirleyerek sizlere buna yönelik reklam, ürün tanıtımı yapmayı yani pazarlama faaliyetlerini amaçlamaktadır.
Görüldüğü üzere burada basit düzlemde, Amerika Birleşik Devletleri menşeili bir şirket olan WhatsApp tarafından pazarlama amacıyla işlenmekte olan kişisel verilerin, yine bu amaçla kullanılmakta olan çatı şirket konumundaki Facebook’a aktarılması hususunda son kullanıcıdan zorunlu olarak alınmakta olan ve hizmet şartına bağlanmış bir açık rıza mekanizması mevcuttur.
Kullanıcı Sözleşmesinde Avrupa Ülkeleri Kapsam Dışında Tutulmuştur.
Gündeme dair bir başka konu, Avrupa Birliği ülkelerinin kapsam dışı tutulduğudur. Bu konuyu irdelemek gerekirse, ülkemizde kişisel verilere ilişkin olarak Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (‘’Kanun’’) kapsamında yaşanan değişiklikler Avrupa’da Avrupa Veri Koruma Tüzüğü (“GDPR”) kapsamında mümkün kılmaktayken, GDPR kapsamında verilerin yurt dışına aktarımı için açık rıza yeterli değildir. Ülkemizde yürürlükte olan Kanun, yurt dışına aktarımı -şu an için- yalnızca açık rıza dahilinde başka deyişle, ülkemizde ilgili kişinin açık rıza vermesi halinde verilerin yurt dışına aktarımı mümkün olduğundan, WhatsApp GDPR kapsamında olmayan kullanıcılarına işbu değişikliği açık rıza mekanizması altında sunmaktadır.
Son olarak, ‘’onay verilmemesi halinde WhatsApp’ın kullanılamayacağı’’ ibaresi elbette ülkemizde yürürlükte bulunan Kanun nezdinde geçerli bir açık rıza sayılamayacaktır. Bu noktada Kişisel Verileri Koruma Kurumu’nun sürece yönelik aksiyonun ne olacağı da merak konusudur.
İstenmeyen mesajların engellenmesi, alt yapı ya da hizmetlerin yürütülmesi gibi teknik amaçlar sebebiyle Facebook şirketleriyle çalışan WhatsApp bunun yanında bizlere sunduğu kullanıcı sözleşmesinde ve buna bağlı olarak onaylamamızı ‘’zorunlu kıldığı’’ açık rıza metnine istinaden verilen onay sonucunda pazarlama amacıyla, ürün önerileri yapmak amacıyla da verilerin işleneceğini belirtmiştir.
Burada görülmektedir ki, burada WhatsApp üzerinden sağlanmakta olan ücretsiz bir hizmete karşılık olarak son kullanıcıların yukarıda bahsi geçen kişisel verilerin işlenmesine ilişkin süreç mevcuttur. Yurtdışında da sıklıkla karşımıza çıkan ve “payment by data” olarak adlandırılan mekanizmalar Kişisel Verileri Koruma Kurumu nezdinde şu güne kadar ana hizmet konusunu teşkil etmeyen ek menfaatler için (bültene üyeliğe karşılık indirim vb.) uygulanabilir kılınmıştı. Ancak somut olayda WhatsApp’in açık bir şekilde ana hizmet konusu karşılığından son kullanıcılarının kişisel verilerini işlenmesine ilişkin açık rızaların zorunlu kılması “açık rızanın ana hizmet şartına bağlı kılınması” yasağına aykırı olduğu şeklinde yorumlanabileceğinden Kişisel Verileri Koruma Kurumu’nun bu yöndeki yorumu şuan için merak konusudur. Ek olarak 7253 sayılı “İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” uyarınca ilgili sosyal mecraların da Türkiye’de hâlihazırda bir temsilciliklerinin bulunmaması da, Kişisel Verileri Korunma Kurumu başta olmak üzere söz konusu olabilecek herhangi bir idari yaptırım noktasında ki uygulama ve hesap verilebilirlik için önem teşkil etmektedir.
Bugüne kadar ücretsiz kullandığımız WhatsApp, Facebook şirketi olarak artık pazarlama, anket faaliyetlerinde kullanmak üzere kullanıcılarından topladığı verilerin ekonomik olarak değerinin kullanılmayı amaçlaması sebebiyle gerçekleştirmek istediği değişikliği Kanun nezdinde hukuka uygun hale getirilmesi amacıyla kullanıcılara bir seçenek sunmak mümkün olabilirdi. WhatsApp’a ödeme yapmak şartıyla verilerinizin Facebook şirketleri ile paylaşılmayacağı ve bunun karşısında da WhatsApp’a ödeme yapmamanız halinde verilerinizin Facebook şirketleriyle paylaşılarak ekonomik değerinin kullanılacağını kullanıcılara bildirerek onaylamayı zorunlu kıldığı metne iyi bir alternatif olabilirdi.
Alternatif Anlık Mesajlaşma Uygulamaları Nelerdir?
WhatsApp uygulamasının kullanıcılara sunduğu gizlilik sözleşmesi basında ve medyada oldukça ses getirmiş ve birçok kullanıcı alternatif anlık mesajlaşma uygulamalarına geçiş yapma kararı almıştır. Alternatif olarak; “Signal” , “Telegram” , “Bip” gibi uygulamalar ön plana çıkmıştır. Ancak bu uygulamaların hepsinde WhatsApp uygulamasında olduğu gibi; kimlik ve iletişim bilgileri, kullanıcı bilgileri (gönderilmiş iletileri türü, kullanım alışkanlıkları vb.), konum bilgileri, gibi veriler hizmet sağlayıcılar, ortaklar ve danışmanlar ile paylaşılabilmektedir. Sonuç olarak bahsi geçen tüm uygulamalar reklamsız ve ücretsiz olarak kullanıcı memnuniyetinin ön planda olduğu şekilde hizmet verdiği için bir şekilde gelir elde edebilecekleri alternatifler aramaktadır. Bu sebeple çoğu anlık mesaj uygulaması verilerimizi 3. taraflarla reklam/tanıtım/promosyon amaçlarıyla paylaşılabilmektedir. Bu paylaşımların engellenebilmesi ve uygulamaların gelir sağlayabilmesi adına “Spotify” , “Netflix” uygulamaları gibi ücretli bir abonelik sistemine geçilmesi makul bir çözüm olabilecektir.
Tüm bu gelişmelere istinaden, Rekabet Kurumu 11.01.2021 tarihinde WhatsApp ve Facebook hakkında re’sen soruşturma başlatmıştır. 11.01.2021 tarihinde yayınlanan kamuoyu duyurusu uyarınca 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un 9. maddesi çerçevesinde geçici tedbirlerin alınması ve bu kapsamda Facebook’un Türkiye’de, WhatsApp kullanıcılarının sahip olduğu verilerinin 8.02.2021 tarihinden itibaren başka hizmetler için kullanılmasına yönelik getirilen koşulların durdurulmasına ve bu koşulları kabul eden veya bilgilendirmeyi alarak kabul etmeyen tüm kullanıcılara Facebook’un veri paylaşımını içeren yeni koşulları durdurduğunu anılan tarihe kadar bildirmesi gerektiğine karar verilmiştir.