Uluslararası İş Gücü Kanunu (“Yeni Kanun”) 13 Ağustos 2016 tarihinde yürürlüğe girmiş ve 4817 sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun yürürlükten kaldırılmıştır. 6374 sayılı bu Yeni Kanun, Türk çalışma izni sistemi üzerinde değişiklikler yapmıştır. Bu değişikliklerin sonuçları bu soru cevap makalemizin konusunu oluşturmaktadır.
1- BU YENİ KANUN, YABANCILAR İÇİN ÇALIŞMA İZNİ KANUNU MÜLGA HALE GETİRMEKTE MİDİR?
Evet, bu yeni kanun mevcut 4817 sayılı Yabancıların için Çalışma İzni Hakkında Kanun’u mülga etmektedir. Çalışma izni ya da vize prosedürleri için çok önemli değişiklikler olmadığını söylemek mümkündür; bazı belirli meslekler için ayrıcalıklar ve çalışma izni olmadan çalışma için işçiye ve işverene ağır cezalar getirilmiştir.
2- YENİ KANUNUN KAPSAMI NEDİR?
Bu Kanun, Türkiye’de çalışmak için başvuruda bulunan veya çalışan, bir işveren yanında mesleki eğitim görmek üzere başvuruda bulunan veya görmekte olan, staj yapmak üzere başvuruda bulunan veya staj yapan yabancılar ile Türkiye’de geçici nitelikte hizmet sunumu amacıyla bulunan sınır ötesi hizmet sunucusu yabancıları ve yabancı çalıştıran veya çalıştırmak üzere başvuruda bulunan gerçek ve tüzel kişilerin durumlarını kapsamaktadır.
3- ÇALIŞMA İZİNLERİNİN TÜRLERİ NELERDİR?
Yeni Kanun madde 10’da 3 farklı türde çalışma izni bulunmaktadır:
1) Belirli süreli çalışma izni,
2) Süresiz çalışma izni,
3) Bağımsız çalışma izni.
4- ÇALIŞMA İZNİ TÜRLERİ NELERDİR?
Belirli süreli çalışma izni: İlk başvuruda en fazla bir yıl için çalışma izni verilir. Aynı işveren için aynı işte olmak şartıyla bu çalışma izni 2 yıl süreye kadar uzatılabilir. Bu iki yıl uzatımın sonunda, çalışma izni aynı koşullar için en fazla 3 yıla kadar uzatılabilir.
Belirsiz süreli çalışma izni: Türkiye’de uzun dönem ikamet izni veya en az sekiz yıl kanuni çalışma izni olan yabancılar süresiz çalışma iznine başvurabilir.
Bağımsız Çalışma İzni: Kendi hesabına ve adına bağımsız şekilde çalışan yabancılara Türkiye Uluslararası İş Gücü Politikası uyarınca belirli bir süre için verilebilir.
Süresiz çalışma izni olan yabancı, uzun dönem ikamet izninin sağladığı tüm haklardan yararlanır.
Süresiz çalışma izni olan yabancı, özel kanunlardaki düzenlemeler hariç, sosyal güvenliğe ilişkin kazanılmış hakları saklı kalmak ve bu hakların kullanımında ilgili mevzuat hükümlerine tabi olmak şartıyla, Türk vatandaşlarına tanınan haklardan yararlanır. Süresiz çalışma izni olan yabancının seçme, seçilme ve kamu görevlerine girme hakkı ile askerlik hizmeti yapma yükümlülüğü yoktur.
6- BAĞIMSIZ ÇALIŞMA İZNİN DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ NELERDİR?
Bağımsız çalışma izninin uluslararası işgücü politikası doğrultusunda değerlendirilme sinde, yabancının; eğitim düzeyi, mesleki deneyimi, bilim ve teknolojiye katkısı, Türkiye’deki faaliyetinin veya yatırımının ülke ekonomisine ve istihdama etkisi, yabancı şirket ortağı ise sermaye payı ile Uluslararası İşgücü Politikası Danışma Kurulu önerileri doğrultusunda Bakanlıkça belirlenecek diğer hususlar dikkate alınır.
7- TÜRKİYE’DE KURULU BİR LİMİTED ŞİRKETİN YABANCI ORTAĞIYIM. ÇALIŞMA İZNİNE BAŞVURMAM GEREKMEKTE MİDİR?
Evet, 6375 sayılı Uluslararası İş Gücü Kanunu’n 10/5 maddesi uyarınca, limited şirketlerin şirket ortağı olan müdürlerin çalışma iznine başvurması gerekmektedir.
8- BEN TÜRKİYE’DE BİR ANONİM ŞİRKETİN ORTAĞIYIM. ÇALIŞMA İZNİNE BAŞVURMAM GEREKMEKTE MİDİR?
Anonim şirketlerin aynı anda hem şirket ortağı hem de yönetim kurulu üyesi olan kişilerin çalışma izni alması gerekmektedir.
9- TÜRKİYE’DE KURULU BİR ANONİM ŞİRKETİN SADECE ORTAĞIYIM. ÇALIŞMA İZNİNE BAŞVURMAM GEREKMEKTE MİDİR?
Hayır. Başvurmanıza gerek yoktur
10- TURKUAZ KART NEDİR VE KİMLER TURKUAZ KART İÇİN BAŞVURABİLİR?
Turkuaz Kart, yabancılar için belirli bir süre çalışma hakkı ve çocukları ile eşine ise ikamet izni hakkı sağlamaktadır. Uluslararası işgücü politikası doğrultusunda; eğitim düzeyi, mesleki deneyimi, bilim ve teknolojiye katkısı, Türkiye’deki faaliyetinin veya yatırımının ülke ekonomisine ve istihdama etkisi ile Uluslararası İşgücü Politikası Danışma Kurulu önerileri ve Bakanlıkça belirlenen usul ve esaslara göre başvurusu uygun görülen yabancılara Turkuaz Kart verilir.
Turkuaz Kart bir nevi Amerika Birleşik Devletleri’nin Greencard’ı gibidir. Bu kart sahipleri güvenirlikleri onaylandığı halde, aynı zamanda Türk vatandaşlığı alma ve Türk vatandaşlarına tanınan haklardan yararlanma imkanına sahip olabilecektir.
11- BU YENİ KANUN İHLAL EDİLDİĞİ HALDE, NE KADAR İDARİ PARA CEZA UYGULANACAKTIR?
Eğer yabancılar çalışma izni olmadan çalışırlarsa,
1)Bir işverene bağlı olarak çalışan yabancıya iki bin dört yüz Türk lirası,
2)Bağımsız çalışan yabancıya dört bin sekiz yüz Türk lirası,
3)Yabancı çalıştıran işverene veya işveren vekiline her bir yabancı için altı bin Türk lirası,
tutarında idari para cezası verilir.
12- TÜRKİYE’DE ÇALIŞIRKEN, İKAMET İZNİ ALMAK GEREKLİ MİDİR?
Hayır, eğer yabancının çalışma izni var ise, çalışma izni, ikamet izninde yerine geçtiğinden ikamet izni için başvurulmasına gerek yoktur.
13- NE ZAMAN ÖN İZİN İÇİN BAŞVURMAK GEREKMEKTEDİR?
Mesleki yeterlilik gerektiren sağlık ve eğitim hizmetlerinde çalışacak yabancıların çalışma izni başvurularının değerlendirilmesinde ön izin alınması zorunludur.
14- BEN GEÇİCİ KORUMA HÜKÜMLERİNDEN YARARLANIYORUM, TURKUAZ KART İÇİN BAŞVURUDA BULUNABİLİR MİYİM?
Hayır, geçici koruma altında olan yabancılar turkuaz kart için başvuruda bulunamazlar.
15-TÜRKİYE’DE ÇALIŞMA İZNİ İÇİN NASIL BAŞVURABİLİRİM?
Türkiye’den ya da yurtdışından Türkiye’den çalışma izni almak için başvuruda bulunulabilir. Yurtdışından başvuruda bulunulduğu halde, yabancıların vatandaşları olduğu ya da kalıcı olarak ikamet ettikleri ülkedeki Türkiye Cumhuriyeti Konsolosluğu’na başvuruda bulunması gerekmektedir.
Türkiye’den başvurulacağında da online olarak başvuruda bulunarak gerekli bilgiler ve evraklar Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na teslim edilir.
16- BAŞVURUNUN DEĞERLENDİRİLMESİ NE ZAMAN TAMAMLANIR?
Usulüne uygun olarak yapılan başvuruların değerlendirmesi, bilgi ve belgelerin tam olması kaydıyla 30 gün içinde tamamlanır.
17- ÇALIŞMA İZNİ BAŞVURUSUNDA EKSİK EVRAK OLURSA NE OLUR?
Eğer eksik evrak(lar) olursa, bu evrak(lar)ı teslim etmek ve başvuruyu tamamlamak için 30 gün süre verilir. 30 gün sürenin sonunda eksik olan evraklar teslim edilmemiş olursa başvurudan vazgeçilmiş sayılır.
18- YURTDIŞINDAN BAŞVURUP ÇALIŞMA İZNİMİ ALDIM. TÜRKİYE’YE GELMEK ZORUNDA MIYIM?
Yurtdışından yapılan başvuruya istinaden çalışma izni verilen yabancı, çalışma izninin geçerliliğinin başladığı tarihten itibaren 6 ay içinde Türkiye’ye gelmek zorundadır. Bu süre içinde Türkiye’ye gelmeyen yabancının çalışma izni iptal edilir.
19- ŞİRKETLER AÇISINDAN BİR ÇALIŞMA İZNİ MUAFİYETİ VAR MIDIR?
6102 sayılı Kanuna göre, kurulmuş anonim şirketlerin Türkiye’de ikamet etmeyen yönetim kurulu üyesi ve diğer şirketlerin yönetici sıfatı olmayan ortağı ile Türkiye’de gerçekleştirdiği faaliyetleri yüz seksen gün içinde doksan günü geçmeyen sınır ötesi hizmet sunucusu, çalışma izni muafiyeti kapsamında değerlendirilir.
20- TÜRKİYE’DE YABANCI ÖĞRENCİYİM. ÇALIŞABİLİR MİYİM?
Evet, yabancı öğrencilerden ön lisans ve lisans düzeyinde öğrenim görmekte olanlar, öğrenimlerinin ilk yılının tamamlanmasından sonra çalışma iznine başvurabilir ve 22/05/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu uyarınca kısmi süreli çalışabilirler.
21- BEN YABANCI MÜHENDİS/MİMARIM, TÜRKİYE’DE ÇALIŞABİLİR MİYİM?
Evet, öğrenimlerini Türkiye’de bir yükseköğretim kurumunun mühendislik ve mimarlık fakültelerinde veya yurtdışında ilgili ülke makamları ve Yükseköğretim Kurulu tarafından tanınmış bir yükseköğretim kurumunda tamamlayarak mühendis ve mimar unvanlarını almış olan yabancılar bu Kanuna göre proje bazlı ve geçici süre ile çalışma izni alarak mühendislik ve mimarlık mesleklerini icra edebilirler.
22- YENİ KANUNUN, DEVAM EDEN BAŞVURULARA VE VERİLMİŞ OLAN ÇALIŞMA İZİNLERİNE OLAN ETKİSİ NEDİR?
Diğer kamu kurum ve kuruluşlarınca diğer kanunlar gereği verilmiş olan çalışma izinleri sürelerinin sonuna kadar geçerlidir.
Bu kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce yapılan ve işlemleri devam eden çalışma izni başvurularında, bu kanunla yapılan değişikliklerden önceki mevzuat hükümlerinin başvuru sahibi lehine olan hükümleri dikkate alınacaktır.
23-TÜRKİYE’DE ÇALIŞMA İZİNLERİNİN BEDELLERİ NEDİR?
1. Süreli çalışma izni belgesi ve çalışma izni muafiyet belgesi: 1 yıl kadar (1 yıl dahil) (Süre uzatımları da her yıl için aynı miktarda harca tabidir.): 500-TL
2. Süresiz çalışma izni belgesi: 5.000TL
3. Bağımsız çalışma izin belgesi: 5.000TL