GİRİŞ
13 Eylül 2018 Tarihli ve 30534 Sayılı Resmî Gazete’de yayınlanan, Cumhurbaşkanı’nın 2018/85 sayılı kararı ile, Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar’ın 4. maddesine g bendi eklenmiştir. Buna göre, Türkiye’de yerleşik kişilerin, Bakanlıkça belirlenen haller dışında, ilgili maddede sayılan türden sözleşmelerin bedelleri ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılamayacağı düzenlenmiştir. Ayrıca, aynı karara geçici bir madde eklenerek g bendinin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren otuz gün içinde sayılan sözleşmelere giren ve daha önce düzenlenmiş yürürlükteki sözleşmelerdeki döviz cinsinden kararlaştırılmış bedeller, bazı haller saklı tutularak Türk parası olarak taraflarca yeniden belirlenir. Alınan bu karar ve yapılan değişiklikler 13 Eylül 2018 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
1. KARARDA YER ALAN “TÜRKİYE’DE YERLEŞİK KİŞİ” İFADESİ NE ANLAMA GELMEKTEDİR?
Türkiye’de yerleşik kişi ifadesi; yurtdışında işçi, serbest meslek ve müstakil iş sahibi Türk vatandaşları dahil Türkiye’de kanuni yerleşim yeri bulunan gerçek ve tüzel kişileri ifade eder. İkamet tezkeresi ile Türkiye’de bulunan bir yabancı da kanaatimizce bu kapsama girmektedir.
2. SÖZ KONUSU KARAR HANGİ SÖZLEŞMELERİ KAPSAMAKTADIR?
Türkiye’deki yerleşik kişilerin kendi aralarındaki menkul ve gayrimenkul alım satım, taşıt ve finansal kiralama dahil her türlü menkul ve gayrimenkul kiralama, leasing ile iş, hizmet ve eser sözleşmelerini kapsamaktadır.
3. KARARDA YER ALAN “DÖVİZ CİNSİNDEN VEYA DÖVİZE ENDEKSLİ” İFADESİ NE ANLAM TEŞKİL ETMEKTEDİR?
Döviz, efektif dahil yabancı parayla ödemeyi sağlayan her nevi hesap, belge ve vasıtaları ifade eder. Efektif, banknot şeklindeki bütün yabancı ülke paralarını ifade eder. Döviz endeksli ise bir değerin yabancı para birimine endekslenmesidir.
4. KARARIN YÜRÜRLÜĞE GİRDİĞİ TARİHTEN İTİBAREN OTUZ GÜN İÇİNDE SÖZLEŞMENİN TARAFLARI ANLAŞAMAZLARSA İLGİLİ SÖZLEŞMENİN AKIBETI NE OLUR?
Konu ile ilgili olarak anlaşma koşullarına ve anlaşamamanın sonuçlarına ilişkin kısa zamanda alt hukuki düzenlemeler yapılması beklenmektedir.
5. KARAR KAPSAMINDAKİ SÖZLEŞME BEDELLERİ VE BU SÖZLEŞMELERDEN KAYNAKLANAN DİĞER ÖDEMELER EMTİA ARACILIĞI İLE YAPILABİLİR Mİ?
Kanaatimizce kararda sayılan sözleşmelerin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin emtia aracılığıyla yapılmasında bir engel yoktur.
6. İLGİLİ DÜZENLEMENİN KANUNUNLARIN GERİYE YÜRÜMEZLİĞİ İLKESİNİ İHLAL ETTİĞİ SÖYLENEBİLİR Mİ?
Geriye yürümezlik ilkesi; hukuk kurallarının zaman bakımından uygulanmasına ilişkin temel bir ilkedir. Bir kanunun ancak yürürlüğe girdiği tarihten sonra gerçekleşen olay ve işlemlere uygulanmasını esas alır. Bu ilkenin amacı hukukun bir diğer ana ilkesi olan hukuki güvenirliğe hizmet eder. Yapılan düzenlemenin, düzenleme tarihinden önce halihazırda akdedilmiş (hatta uygulanmakta olan) sözleşmelere de uygulanması ve sözleşmenin taraflarına çok kısa bir sürede sözleşmelerini “Türk Lirası”na çevirmelerinin talep edilmesinin anılan ilkeyi ihlal ettiğini ve kamu düzeni veya menfaati gibi bir istisnai durum kapsamında da değerlendirilemeyeceği kanaatindeyiz.
7. İLGİLİ DÜZENLEMENİN MEVCUT SÖZLEŞMELERE ETKİSİ NEDİR?
İlgili düzenleme sonucu mevcut sözleşmeler belirtilen tarih içinde Türk parası olarak revize edilmelidir. Düzenleme, revize etmemenin sonuçlarını içermediğinden, bu konuda ek düzenleme beklenmektedir.
8. İLGİLİ DÜZENLEMENİN UZUN VADEDE YARATABİLECEĞİ ETKİLER NELERDİR?
Kararda belirtilen sözleşme türlerinin bedellerinin Türk parası üzerinden belirlenecek olması, Türkiye’de yerleşik yabancı kişileri ve yabancı ortaklı tüzel kişileri (özellikle yatırımını döviz olarak ülkesine götürmek isteyen yatırımcı şirketleri), yabancı para birimi ile yurtdışından sözleşme konusu ürünü tedarik etmek zorunda olanları, ürünün özelliği gereği ticaretinin yabancı para birimine endeksli olduğu alanlarda ticaret yapanları olumsuz etkileyebilir.