HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI (HAGB) KURUMU
HAGB, “Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması’’ ifadesinin kısaltmasıdır. Mahkeme tarafından HAGB kararı verilmiş olan sanığa ilişkin ceza belirli bir denetim süresi içerisinde sonuç doğurmaz. Sanığın beş yıllık süre içerisinde kasıtlı olarak suç işlememesi ve diğer HAGB şartlarına uyması halinde sanık hakkında verilen ceza kararı ortadan kaldırılır. Bu halde sanığın suçu işlediği sabittir ancak verilen ceza hükmü, kendisine bağlanan hukuki sonuçları doğurmayacaktır. Başka bir ifadeyle; HAGB, sanığın yaşamına hukuki müdahaleyi askıya alır.
Mahkemenin HAGB kararı verebilmesi için:
* Sanığın kasıtlı bir suç sebebiyle mahkumiyet almamış olması,
* Mahkûmiyet cezasının iki yıl veya daha az olması veya adlî para cezasına hükmedilmesi,
* Sanık hakkında daha önce HAGB kararı verilmemiş olması,
* Sanık hakkında tekrar suç işlemeyeceği kanaatine varılması,
* Sanığın işlediği suç sebebiyle kamunun ve mağdur ya da mağdurların zararlarının giderilmiş olması,
* Sanığın kendisi hakkında verilen HAGB kararını kabul etmesi gerekmektedir.
HAGB kararı ile sanık, beş yıl süreyle denetime tabi tutulmaktadır. Bu denetim süresinde sanık kasten bir suç işlemediği ve yükümlülüklere uygun davrandığı takdirde ceza hükmü ortadan kaldırılır ve sanığın adli sicil kaydında yer almayacak şekilde davanın düşmesine karar verilir. Söz konusu beş yıllık süre içerisinde sanığın kasten bir suç işlemesi ve yükümlülüklere aykırı davranması durumunda Mahkeme, HAGB kararını sona erdirir ve sanık hakkındaki kararı açıklar. Bir başka ifadeyle sanık hakkında daha önce verilen ve sonuç doğurmayan hüküm, HAGB kararının sona erdirilmesiyle birlikte sonuçlanır ve sanık için verilen ceza infaz edilir. Bu ceza ertelenemez ve seçenekli yaptırımlara dönüştürülemez.
HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI KURUMUNUN (HAGB) İPTALİNE İLİŞKİN 2022/120 E. ve 2023/107 K. SAYILI ANAYASA MAHKEMESİ KARARI
Trabzon 2. Asliye Ceza Mahkemesi’nce:
“HAGB kararı verilmesinin mağdurlar açısından yeterli giderim sağlamadığı, faillerin cezadan muaf tutulmasına yol açtığı ve devletin kişilerin maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme şeklindeki yükümlülüğünü yerine getiremediği belirtilerek kuralın Anayasa’ya aykırı olduğu”
iddialarıyla Anayasa Mahkemesi’ne başvurulmuş, söz konusu iddiaların Mahkemece değerlendirilmesi neticesinde Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) Kurumunu düzenleyen Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 231. Maddesinin 5-14 fıkralarının iptaline karar verilmiştir. 01/08/2023 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Anayasa Mahkemesi’nin bu iptal kararı, 01.08.2024 tarihinde yürürlüğe girecektir.
İPTAL KARARININ GEREKÇELERİ
Anayasa Mahkemesi, Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 231. maddesinin 12. fıkrası uyarınca HAGB kararlarına karşı yalnızca itiraz kanun yolunun mevcut olmasının ve sanığın Mahkeme tarafından verilen HAGB kararını kabul ettiği takdirde istinaf kanun yoluna başvurma şansının kalmaması ve bunun neticesinde haktan feragat edilmiş sayılmasının sanığın adeta peşinen feragat etmeye zorlandığını ve bu hususun Anayasa’nın 36. Maddesinde düzenlenen ‘Adil Yargılanma Hakkı’ na aykırılık teşkil ettiğini tespit etmiştir.
Ayrıca Anayasa Mahkemesi, HAGB kararında, mağdurun bu konuda rızasının aranmaması ve yine mağdur açısından manevi bir telafiye yönelik bir imkanın getirilmemiş olmasının mağdur bakımından yeterli ve etkili bir giderim sağlamadığı ve bu nedenle bu durumun Anayasa’nın 17. Maddesinde düzenlenen ‘Kişinin Maddi ve Manevi Varlığını Koruma Hakkı’ na aykırılık teşkil etitğini belirtmiştir.
HAGB kurumunu, failin kamu görevlisi olduğu durumlar bakımından da ayrıca bir değerlendirmeye tabi tutan Anayasa Mahkemesi, kamu görevlileri bakımından HAGB’nın uygulanmayacağına dair herhangi bir yasal düzenlemenin bulunmaması ve bu sorunun uygulamada da çözülememesinin, devletin “mağdurlar açısından uygun giderim sağlanması’’ ve “faillere yapmış oldukları fiilleriyle orantılı ceza verilmesi’’ şeklindeki yükümlülükleriyle bağdaşmadığını tespit etmiştir.
Son olarak, müsadere işlemleri bakımından da HAGB kararının verildiği durumlarda bu işlemlerin hangi aşamada infaz edileceğine dair somut bir kanun maddesi bulunmaması nedeniyle müsadere yoluyla mülkiyet hakkına yapılan sınırlamaların keyfi, ölçüsüz ve hukuka aykırı olup olmadığının istinaf yoluyla değerlendirilemediğini belirten Anayasa Mahkemesi, HAGB kurumunun bu yönüyle Anayasa’nın 13. maddesine aykırılık içerdiğini ortaya koymuştur.
Anayasa Mahkemesi, yukarıda açıklanan gerekçeler ile Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 231/5-14. maddelerinde düzenlenen Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması kurumunu kaldırılmıştır. İptal kararı, Anayasa Mahkemesi Kararı’nın Resmi Gazete’de yayımlanmasından bir yıl sonra, 1 Ağustos 2024 tarihinde yürürlüğe girecektir.
Bilgi ve değerlendirmelerinize sunulur.