Binaların Yıkılması Hakkında Yönetmelik
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından binaların yıkım faaliyetlerinin çevre ve insan sağlığı ile güvenliğine zarar vermeyecek şekilde gerçekleştirilmesi amacıyla 13.10.2021 tarihinde Yönetmelik yayınlanmıştır. Yönetmelik kapsamında yıkım planın gerçekleştirilmesi, yıkım ruhsatının alınması, yıkım faaliyeti ve atık yönetimi hakkında düzenlemeler getirilmiştir. Söz konusu Yönetmelik hükümleri ise 01.07.2022 tarihinden itibaren yürürlükte olacaktır.
Binaların Yıkımı
Yönetmelik kapsamında binaların yıkımına ilişkin bina yüksekliği 21.50 m ve daha fazla olan binalar için fenni mesuliyetin inşaat mühendisi statüsünü haiz kişiler tarafından üstlenileceği düzenlenmiştir. 21.50 m sınırının altındaki binalar için fenni mesuliyet şartı aranmamaktadır. Ancak patlayıcılarla yapılan yıkım faaliyeti ile ikiden fazla bodrum katı olan her türlü binanın yıkımında fenni mesuliyet zorunludur. Binalar ancak Yapı Müteahhitlerinin Sınıflandırılması ve Kayıtlarının Tutulması Hakkında Yönetmeliğe göre yetki belge numarasını almış ve uygun sınıfta yeterliliğe sahip gerçek veya tüzel kişiliği bulunan bir müteahhidin sorumluluğu kapsamında yıkılabilir. Yönetmelik kapsamında müteahhit tarafından istihdam edilen şantiye şefinin de yıkım sürecinde bulundurulması gerekmektedir.
Yıkım Planı
Yıkım planı müellif tarafından hazırlanır ancak müteahhidin müellif şartlarına sahip olması halinde müteahhit de yıkım planı hazırlamaya yetkili kılınmıştır. Yıkım planı ise;
- Yıkımdan önce kullanılacak yıkım yöntemi,
- Bina ve çevresinde etkilenebilecek yapı, altyapı, tesisat,
- Trafik ve insanların güvenliklerinin sağlanacağı tedbirler,
- Binanın özellikleri ile taşıyıcı sistemi ve taşıma gücü imkanları ile tüm risk unsurları,
- Atık yönetim planı ve toz emisyonu kontrolü için alınması gereken tedbirler,
- Yıkılacak binanın mimari ve/veya statik projeleri(bulunuyorsa),
tespit edilerek TS13633 Yapıların Tam ve Kısmi Yıkımı İçin Uygulama Kuralları Standardına uygun şekilde hazırlanır. Ayrıca patlamalı yıkımlarda söz konusu belgelere ek olarak; yıkım faaliyetleri sırasında oluşacak gürültü ve titreşimin kontrolü amacıyla hazırlanan akustik rapor ve patlatma yöntemi veya planını içeren rapor da yıkım planına eklenmelidir.
Yönetmelik ile bodrum katı dışında en çok bir katlı, bina yüksekliği 6 metreyi ve yapı inşa alanı 250 m²’yi geçmeyen müstakil ve ayrık nizam yapıları ile bir binada toplam alanı 250 m²’yi ve kat inşa alanının %10’unu aşmayan kısmi yıkımlarda yıkım planı düzenleme zorunluğu kaldırılarak istisnai bir hüküm getirilmiştir.
Yıkımı gerçekleştirebilmek için Yönetmelik’ e uygun olarak hazırlanan yıkım planını ilgili idareye ibraz ederek yıkım ruhsatı düzenlenmesi amacıyla başvuru yapılmalıdır.
Ayrıca yıkımın herhangi bir kültür veya tabiat varlığının etkileşim ve geçiş sahası içinde yer alan bir yapıyı kapsaması durumunda, yıkıma başlamandan önce Korumu Kurulu’ndan uygun görüş alınmalıdır.
Yıkım Süreci
Yönetmelik hükümleriyle yıkım süreci gerçekleştirilirken müteahhit ve fenni mesul tarafından yerine getirilmesi gereken yükümlüklere dair özel düzenlemeler getirilmiştir.
- Yönetmelik kapsamında ilgili müteahhit yıkım faaliyetine başlamadan önce güvenlik ve çevre koruma tedbirlerini alarak yıkım şantiyesi kurmakla mükellef kılınmıştır. Yıkım şantiyesinin ise risk değerlendirmesi sonucuna uygun olarak kurulması ve çalışanlar ile çevre için özen yükümlülüğüme riayet edilerek oluşturulması gerekmektedir.
- Müteahhit, yıkım sürecinde ve sonrasında çalışanlar ve üçüncü kişiler için ilgili mevzuatta öngörülen yükümlülükleri yerine getirmelidir.
- Yönetmelik kapsamında fenni mesul tarafından yıkım sürecinin, yıkım planı ve yıkım ruhsatına aykırı yürütüldüğünün tespiti halinde ilgili idareye başvurma yükümlülüğü bulunmaktadır. İlgili idare tarafından herhangi bir aykırılığın tespiti neticesinde de yıkım faaliyetlerinin eksikliğin giderilmesi anına kadar durdurulacağı düzenlenmiştir.
- Binaların yıkımında TS13633 standardında yer alan yıkım tekniklerinden herhangi biri kullanılabilir. Ancak bitişik nizam yapılaşmalarında yıkımın komşu binaya zarar vereceği durumda elle yıkım tekniğinin uygulanması öngörülmüştür.
- Yıkımın ardından en geç otuz gün içinde yanan ve yıkılan yapılar formu oluşturularak fenni mesulün kayıtlı olduğu ilin Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü ile ilgili meslek odasına ibraz edilmelidir.
Yıkım Sürecinde Çevre ve Atık Yönetimi
Yönetmelik kapsamında; yıkım faaliyetlerini gerçekleştiren müteahhit, yıkım sürecinde meydana gelen atıkların çevreye zarar vermesini engellemek amacıyla atıkların çevre ve sağlık şartlarına uygun hale getirmekle sorumlu kılınmıştır.
- Müteahhit; yıkım sırasında ortaya çıkacak her türlü atığın kaynağında uygun proseslere ayrılması, geçici biriktirmesini sağlamakla ve çevre ve insan sağlığını gözeterek atık yönetimini sağlamakla yükümlüdür.
- Yönetmelik ile yıkım sürecinde oluşan atıkların geçici bir süre olsa dahi akarsu yataklarının doldurulmasına veya bunlarım yönünü değiştirmesine yol açacak nitelikte biriktirme işlemi yasaklanmıştır.
- Asbest tür tayini parametresinden yetkilendirilmiş bir laboratuvar tarafından asbest ve diğer tehlikeli maddelerin tespiti yaptırılmalıdır. Ayrı olarak toplanan söz konusu imalatlar, yıkım faaliyetine başlanılmadan sökülerek toplanmalıdır. İmalatlar toplandıktan sonra Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik uyarınca bertaraf edilerek söz konusu yükümlülük yerine getirilecektir.
- Toz emisyonunun çevreye vereceği zararı engellemek amacıyla TS13833 standartlarına uygun olarak toz bastırma sistemi kullanılması zorunludur.
- Patlamalı yıkımlarla sınırlı olmak üzere gürültü ve titreşimin kontrolü amacıyla akustik rapor alınarak rapor kapsamında çalışanların maruz kalacağı riskleri bertaraf etmek amacıyla sağlık ve güvenlik tedbirleri alınmalıdır.
Sonuç
Söz konusu Yönetmelik 2872 sayılı Çevre Kanunu (“Çevre Kanunu”) ve 3194 sayılı İmar Kanunu(“İmar Kanunu”) kapsamında hazırlanmıştır. Yönetmelik kapsamında binalarda yıkım yapmak isteyen gerçek ve tüzel kişiler için özellikle yıkım planı, yıkım ruhsatı, yıkım faaliyeti ve atık yönetimi konusunda özel yükümlülükler öngörülmüştür. Yönetmelik ile getirilen hükümlere aykırı davranılması halinde dayanak Çevre Kanunu ve İmar Kanunu kapsamında yer alan idari para cezaları uygulanacaktır.
Bilgi ve değerlendirmenize sunulur.