08.11.2016 tarih, 29882 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren, “Analık İzni veya Ücretsiz İzin Sonrası Yapılacak Kısmi Süreli Çalışmalar Hakkında Yönetmelik” ile 4857 sayılı İş Kanununun 13 üncü maddesinin beşinci fıkrası kapsamında olan kısmi süreli çalışma, işçileri ve işvereni kapsayacak şekilde düzenlenmiştir.
Bu yeni yönetmeliğe göre, ilgili kanun maddesi kapsamında kısmi süreli çalışma talebinde bulunan işçinin bu talebinin karşılanmasına ilişkin usul ve esaslar belirlenmiştir.
İşbu soru cevap yazımız “Analık İzni veya Ücretsiz İzin Sonrası Yapılacak Kısmi Süreli Çalışmalar Hakkında Yönetmelik” ile yapılan düzenlemeler değerlendirilecektir.
1. Analık izni hakkı süresi ne kadardır? Kadın işçinin doğumdan önce 8, doğumdan sonra 8 hafta olmak üzere toplam 16 haftalık süre için çalıştırılmaması esastır.
2. Doğumdan önceki 8 haftalık analık izni süresi kesin midir? Sağlık durumunun uygun olduğunu doktor raporu ile belgelendirilmesi halinde kadın işçi isterse, doğumundan önceki 3 haftaya kadar işyerinde çalışabilir. Bu durumda kadın işçinin çalıştığı süreler doğum sonrası sürelere eklenir.
3. Ücretsiz izin hakkı nedir, ne zaman kullanılır? Ücretsiz izin hakkı, analık izninin bitiminden itibaren işçiye isteği halinde verilen izni ifade eder.
4. Kaç farklı ücretsiz izin hakkı vardır? 2 farklı ücretsiz izin hakkı vardır;
a) Çalışma süresinin yarısı kadar izin hakkı,
b) Altı aya kadar ücretsiz izin hakkı.
5. Bu ücretsiz izin haklarını kimler kullanabilir? Çocuğun hayatta olması kaydıyla, kadın işçi ile 3 yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın veya erkek işçilere istekleri halinde bu hak tanınır.
6. “Çalışma süresinin yarısı kadar” izin hakkının süreleri ne kadardır? Birinci doğumda 60 gün, ikinci doğumda 120 gün, sonraki doğumlarda ise 180 gün süreyle haftalık “çalışma süresinin yarısı kadar” ücretsiz izin verilir.
7. Altı aya kadar ücretsiz izin hakkı nasıl kullanılır? Kadın işçiye analık izninin bitiminden itibaren isteği halinde 6 aya kadar ücretsiz izin verilir.
8. Altı aya kadar ücretsiz izin hakkı kullanımında yıllık ücretli izin hakkı hesabı dikkate alınır mı? Hayır, dikkate alınmaz.
9. Kısmi süreli çalışma izni nedir? İşçinin işyerinde, tam süreli iş sözleşmesi ile yapılan emsal çalışmanın 2/3’si oranına kadar yaptığı çalışmayı ifade etmektedir.
10. Kısmi süreli çalışma izni talebinde ne zaman bulunulabilir? İşçi, analık izninin, çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin hakkının veya 6 aya kadar ücretsiz izin hakkının bitiminden itibaren çocuğun mecburi ilköğretim çağının başladığı tarihi takip eden ay başına kadar herhangi bir zamanda kısmi süreli çalışma talebinde bulunabilir.
11. Ne zaman kısmi süreli çalışma izni talebinde bulunulur? Kısmi süreli çalışma talebi, bu haktan faydalanmaya başlamadan en az, 1 ay önce işçi tarafından yazılı olarak işverene bildirilir.
12. Kısmi süreli çalışma izin talebinde neler bulunmalıdır? Kısmi süreli çalışmaya başlayacağı tarih ile tüm iş günlerinde çalışılacak olması hâlinde çalışmanın başlama ve bitiş saatleri, haftanın belirli günlerinde çalışılacak olması hâlinde ise tercih edilen iş günleri yer alır. İşçi, eşinin çalıştığına dair belgeyi kısmi süreli çalışma talebine eklemek zorundadır.
13. Diğer ebeveyn çalışmaz iken kısmi süreli çalışma izni alınabilir mi? Hayır. Ebeveynlerden birinin çalışmaması hâlinde, çalışan eş kısmi süreli çalışma talebinde bulunamaz.
14. Diğer ebeveynin çalışmama durumunun istisnası var mıdır? Ebeveynlerden birinin çalışma şartı;
a) Ebeveynlerden birinin sürekli bakım ve tedavisini gerektiren bir hastalığının olması ve bu hastalığın tam teşekküllü hastane ya da üniversite hastanesinden alınacak doktor raporuyla belgelendirilmesi,
b) Velayetin mahkemece eşlerden birine verilmesi hâlinde çocuğun velayetine sahip ebeveynin talepte bulunması,
c) Üç yaşını doldurmamış bir çocuğun münferiden evlat edinilmesi, hâllerinde aranmaz.
15. Yukarıda sayılmış olan şartların, kısmi süreli çalışma izni alındığı süre boyunca devam etmesi gerekir mi? Kısmi süreli çalışma talebi şartları, sadece başvuru sırasında aranır. Bu şartların kısmi süreli çalışma sırasında kaybedilmesi durumunda söz konusu hak devam eder.
16. İşveren, kısmi süreli çalışma talebini ne kadar sürede karşılamalıdır? Kısmi süreli çalışma talebi, bildirim tarihinden itibaren en geç bir ay içinde işveren tarafından karşılanır. İşveren; işçiye, talebin karşılandığını yazılı olarak bildirir.
17. İşveren, kısmi süreli çalışma talebine süresi içinde cevap vermez ise, bu durumun sonucu nedir? Talep işçinin dilekçesinde belirtilen tarihte veya bu tarihi takip eden ilk iş gününde geçerlilik kazanır.
18. Kısmi süreli çalışma talebi, geçerli fesih nedeni sayılabilir mi? İşçinin belirtilen tarihte iş edimini sunmaya başlaması kaydıyla kısmi süreli çalışma talebi geçerli fesih nedeni sayılmaz.
19. Hangi işlerde kısmi süreli çalışma izni talebi, işverenin onayına tabidir?
a) Özel sağlık kuruluşlarında ilgili mevzuat uyarınca mesul müdür, sorumlu hekim, laboratuvar sorumlusu ve sağlık hizmetinden sayılan işlerde tam zamanlı çalışması öngörülenler tarafından yerine getirilen işlerde,
b) Nitelikleri dolayısıyla sürekli çalıştıkları için durmaksızın birbiri ardına postalar hâlinde işçi çalıştırılarak yürütülen sanayiden sayılan işlerde,
c) Nitelikleri dolayısıyla bir yıldan az süren mevsimlik, kampanya veya taahhüt işlerinde,
d) İş süresinin haftanın çalışma günlerine bölünmesi suretiyle yürütülmesine nitelikleri bakımından uygun olmayan işlerde, ancak işverenin uygun bulması hâlinde yapılabilir.
Yukarıda sayılanlar harici işlerde, işverenin uygun bulma şartı aranmaksızın kısmi süreli çalışma yapılabilir.
20. Kısmi süreli çalışmadan, tam süreli çalışmaya geçtikten sonra aynı çocuk için tekrar kısmi süreli çalışma talebinde bulunulabilir mi? Hayır. Kısmi süreli çalışmaya başlayan işçi, ancak aynı çocuk için bir daha bu haktan faydalanmamak üzere tam süreli çalışmaya dönebilir.
21. Kısmi süreli çalışmadan, tam süreli çalışmaya nasıl geçilir? Tam süreli çalışmaya geri dönmek isteyen işçi, işverene en az bir ay önce yazılı olarak talebini bildirir.
22. İşçi, kısmi süreli çalışma izninden tam süreli çalışmaya geçmesi halinde, yerine alınan işçinin hukuki durumu ne olacaktır? Yerine alınan işçinin iş sözleşmesi kendiliğinden sona erer.
23. İşçi, kısmi süreli çalışma izninde iken, iş sözleşmesini feshetmesi halinde, yerine alınan işçinin hukuki durumu ne olacaktır?Yerine alınan işçinin iş sözleşmesi yazılı onayı olması koşuluyla fesih tarihinden itibaren belirsiz ve tam süreli sözleşmeye dönüşür.
24. Kısmi süreli çalışma izninde, çalışma süreleri kim tarafından, nasıl belirlenir? Kısmi süreli çalışmanın belirlenen günlük ve haftalık çalışma süresi içerisinde yapılacağı zaman aralığı, o yerin gelenekleri, işçinin yapmakta olduğu işin niteliği ve işçinin talebi dikkate alınarak işveren tarafından belirlenir.
25. Kısmi süreli çalışma izninde ücret ödemesi neye göre yapılacaktır? Kısmi süreli çalışan işçinin ücret ve paraya ilişkin bölünebilir menfaatleri çalıştığı süreye orantılı olarak ödenir.